طرحهای راهبردی

فصل ۱- مقدمه

۱-۱- درباره این گزارش

گزارش استانداردها و سیاستهای فن آوری اطلاعات دولت الكترونیك (EGIT)، تعاریف و مفاهیم سیستم ها را بر اساس استانداردهای دولت مالزی و ارائه دهندگان راه حلهای IT بیان می كند. مجموعه فن آوری هایی كه اجازه بدهد رایانه های شخصی، تجهیزات شبكه و دیگر سرویس گیرها با سرویس دهنده های هر شبكه ای كار كنندو ایجاد یك زیربنای IT كه از سیاستهای فن آوری اطلاعات دولت الكترونیك پشتیبانی كند، ‌در این گزارش تدوین شده اند.
با اعمال این سیاستها اطمینان حاصل می شود كه رایانه های بزرگ، اینترنت/ اینترانت و نرم افزارهای توزیع شده با هم سازگارند. این گزارش چارچوبی ارائه می كند كه دولت را از استفاده انحصاری از یك فن آوری خاص و افتادن در بن بست، حفاظت می كند.
تمركز اصلی بر نرم افزارهایی است كه همكاری ساختارهای ناهمگن را ممكن می سازند و آنها را به صورت ساختاری یكپارچه در می آورند.
سیاستهای تشریح شده در این گزارش شامل سه عامل عمده می شوند:

• ساختار محاسباتی توزیع شده چندلایه ای سرویس دهنده / سرویس گیرنده
• استفاده از قطعات نرم افزاری برای ایجاد سریع برنامه ها (برنامه نویسی شیءگرا)
• ارائه راهبرد همكاری برای توزیع اجزاء در كل شبكه و یكپارچه كردن منابع دادة موجود

۲-۱- سیاست EGIT

در ساختار فن آوری اطلاعات دولت الكترونیك، سه لایه محاسباتی در نظر گرفته می شود.

• ۱- كاربر (نحوه ارائه)
• ۲- منطق كاری
• ۳- داده ها

متمركزكردن تمام سیاستهای كاری و خدمات در یك محل به تیم های تحقیق و توسعه این امكان را می دهد كه تمام تلاش شان را برای ساختن اجزاء كاری مدیریت پذیر و قابل بسط به كار ببرند و این اجزاء را به گونه ای شفاف با داده های پشت صحنه و كاربرد روی صحنه، یكپارچه سازند.
از آنجا كه تمام روشها به صورت متمركز مدیریت می شوند می توان به سرعت تغییرات را انجام داد و تغییرات به صورت خودكار و بلافاصله به همه خدمات گیرنده ها اعمال می شود.
مزایای این روش عبارتند از:

• منطق كاری مشترك
• استقلال از سامانه سرویس گیرنده
• اجرا و مدیریت آسان پردازش های توزیع شده

شكل ۱- مدل محاسباتی سه لایه

گزارش استانداردها و سیاستهای EGIT نوع سرویس گیرنده ها و سرویس های ارائه شده را معین نمی كند بلكه در این گزارش پیشنهاد می شود كه سرویسها به صورت اشیاء مدیریت پذیر تعریف شوند كه بتوان آنها را روی هر سه لایه اجرا كرد.
هدف، ایجاد ساختاری است كه تجهیزات مختلفی از جمله تجهیزات زیر را پشتیبانی كند:

• رایانه شخصی (PC)
• دستیار دیجیتالی شخصی (PDA)
• كیوسك
• رایانه های شبكه

لایه كاربر واسطه ارتباط با سیستم های IT را برای شهروندان، صاحبان مشاغل و دولت فراهم می كند. در طراحی این لایه، هدف ارائه خدمات به حداكثر تعداد ممكن از شهروندان كشور است. لایه منطق كاری سطحی است كه سرویس ها به شبكه ارائه می شوند.
از جمله سرویس های ارائه شده به شرح زیر است:

• سرویس نامگذاری
• سرویس زمان سنجی
• سرویس فهرست
• سرویس امنیت
• سرویس كاربردی
• سرویس پیام
• سرویس پردازش مبادلات

این سرویسها ممكن است روی یك میزبان یا میزبانهای مختلف قرار گیرند.
لایه داده ها محل ذخیره منطقی اطلاعات مورد نیاز برای پردازش سرویس های كاربردی است . لایه داده ها همچنین سرویس هایی از قبیل ایجاد، بازیابی، نوسازی یا حذف دسترسی به محل ذخیره داده ها را ارائه می كند.
بنابراین EGIT تركیبی از سیاستها و استانداردهایی است كه ساختار كاربردی توزیع شده برای دولت الكترونیك به وجود می آورد.

۳-۱- چارچوب EGIT

چارچوب فن آوری اطلاعات دولت الكترونیك (EGIT) یك مرجع استاندارد برای ملاحظه فن آوری های گوناگون در زمینه اطلاع رسانی است.
این چارچوب شامل پنج قسمت عمده است:

• وسایل و تجهیزات
• سرویسهای مربوط به كاربران
• سرویسهای منطقی
• سرویسهای داده
• ارتباطات و مخابرات

شكل ۲- چارچوب فن آوری اطلاعات دولت الكترونیك

«ارتباط بین فرایندی» ارتباط را بین لایه خدماتی كاربر، لایه منطق كاری و لایه داده ها برقرار می كند در حالی كه «محیط توسعه كاربردها» زیربنای سراسری توسعه كاربردها را برای چارچوب EGIT فراهم می كند.
هر لایه به اجزاء دیگری هم تقسیم می شود. تعاریف EGIT بر واسطه های دریافت خدمات از هر جزء تمركز می كنند.
كیفیتهایی كه از تمام لایه ها و اجزاء انتظار می رود از این قرار است:

• امنیت
• در دسترس بودن
• مدیریت پذیری
• بین المللی بودن

سیستم های كاربردی به عنوان بخشی از فرآیندهای كاری دولت الكترونیك یكی از اجزاء اساسی هستند و باید دارای مشخصات زیر باشند:

• قابلیت اجرا روی سیستم های مختلف (از نظر سخت افزاری و نرم افزاری)
• انعطاف پذیری
• سازگاری بین سرویسهای ارائه شده ازخدمات دهنده های مختلف
• مقیاس پذیری؛ بسته به نیاز می توان از تجهیزات بیشتر یا كمتری استفاده كرد بدون آنكه نیازی به تغییر دیگر اجزاء باشد.
• سهولت استفاده؛ استفاده از سیستم های كاربردی باید آسان بوده و واسطه كاربر آنها مشابه دیگر سیستم های كاربردی باشد.
• مدیریت پذیری؛ كاربردها، سخت افزار و نرم افزار باید مدیریت پذیر بوده و عملكرد آنها ساده باشد

۱-۳-۱- راهبردها

دولت از راهبردهای زیر به عنوان بهترین راه برای دستیابی به مشخصات مورد نظر حمایت می كند.

• استانداردهای باز و بدون محدودیت به منظور ایجاد چارچوب فن آوری اطلاعات مورد نیاز برای اجرای دولت الكترونیك
• ساختار چندلایه سرویس دهنده / سرویس گیرنده برای اینكه تجزبه كارهای پیچیده به سرویسهای مختلف امكان پذیر باشد.
• محیط اینترنت / اینترانت برای ایجاد ارتباطات و دسترسی به اطلاعات و مردم
• استفاده از تعامل چندرسانه ای بین دولت، شهروندان و صاحبان مشاغل برای ارائه خدمات
• همكاری بین دولت و صنعت برای دستیابی به یك ساختار اطلاع رسانی مشترك

۱ـ استانداردهای سیستم های باز :
با وجود آنكه استانداردهای سیستم های باز بهترین گزینه برای صنعت محسوب می شوند، استانداردهای بالفعلی وجود دارند كه نمی توان آنها را نادیده گرفت. فرآیند سیستم های باز فی نفسه هرگز با سرعت فرآیند ایجاد استانداردهای بالفعل حركت نخواهد كرد. استانداردهای بالفعل باید شناسایی شوند و در بعضی موارد شاید از استانداردهای باز مطلوب تر باشند. «سیستم های باز» به محصولات و فن آوری هایی اشاره می كند كه بر اساس واسطه های باز، طراحی و ساخته شده اند. واسطه های باز، واسطه هایی هستند كه مشخصات آنها در اختیار همگان باشد و با اعلام قبلی و در فرآیندی عمومی مورد تجدید نظر قرار گیرند.
بهترین راه برای تركیب فن آوری های موجود به منظور برآوردن نیازهای شهروندان،‌استفاده از راهبرد سیستم های باز مبتنی بر استانداردهای پذیرفته شده است.
چندین سازمان استانداردهای سیستم های باز را توسعه داده و ارائه می كنند. درصورت لزوم می توان استانداردهای ملی را جایگزین استانداردهای بین المللی كرد.
بعضی سازمان های بین المللی استاندارد به شرح زیر است:

• سازمان بین المللی استاندارد (ISO) و كمیسیون بین المللی الكتروتكنیك (IEC). این دو سازمان یك كمیته فنی مشترك درباره IT تشكیل داده اند و در مورد موضوعات مختلف از قبیل نرم افزار، سخت افزار و پردازش اطلاعات استاندارد وضع می كنند. ISO شامل ۱۲۰ سازمان ملی استاندارد است و IEC از ۵۳ كمیته ملی تشكیل شده است.
• اتحادیه جهانی مخابرات – بخش استانداردسازی ارتباط راه دور (ITU-T). این سازمان مسئول استانداردهای جهانی ارتباطات از راه دور است و توصیه های فنی درباره تلفن، تلگراف و واسطه های انتقال داده ها ارائه می كند. این اتحادیه به سازمان ملل تعلق دارد.
• شركت X/Open؛ كنسرسیومی از كاربران، تهیه كنندگان نرم افزار و تولیدكنندگان رایانه است كه از نظر چشم انداز و دیدگاه، بین المللی است.
• انجمن مهندسین برق و الكترونیك (IEEE)
  IEEE در حال تعریف سیستم عامل قابل انتقال مبتنی بر (Posix) Unix است و دولت آمریكا نیز این استاندارد را برگزیده است.
• سازمان ETSI؛ این سازمان برای وضع استانداردهای مخابراتی اروپا در سال ۱۹۹۸ تشكیل شده است.
• مؤسسه مهندسی نرم افزار (SEI)؛ این مؤسسه یك مركز تحقیق و توسعه فدرال است كه در سال ۱۹۸۴ توسط كنگره تأسیس شده است. این مركز بخش عمده ای از دانشگاه Cornegie Mellon می باشد و توسط DARPA پشتیبانی می شود.

دولت مالزی ممكن است از استانداردهای سامان های ملی كشورهای دیگر استفاده كند از جمله سازمان ملی استاندارد آمریكا (ANSI)، سازمان استاندارد بریتانیا (BSI) و …. .
نمونه هایی از استانداردهای مورد استفاده عبارتند از ASNI SQL ، ITV X.509، TCP/IP و IEEE 802.3 .
علاوه بر این بعضی استانداردهای بالفعل به دلیل استفاده گسترده شان انتخاب شده اند. نمونه هایی از این استانداردها عبارتند از: Adobe postscript ، WIN 32 مایكروسافت، Java، Winsockو اتصال باز بانكهای اطلاعاتی (ODBC)

۲- مدل رایانه ای سرویس دهنده / سرویس گیرنده
مدل سرویس دهنده/سرویس گیرنده عموماً با تقسیم یك عملیات به دو جزء مشخص می شود به طوری كه یك جزء روی رایانه های سرویس گیرنده اجرا می شود و جزء دیگر روی یك یا چند رایانه سرویس دهنده اجرا می شود.
این تقسیم كار اجازه می دهد كه اندازه و مكان اجزای مختلف به طور مناسب توزیع شود. مدل سرویس دهنده / سرویس گیرنده شامل دو بخش سرویس دهنده و سرویس گیرنده می شود. سرویس گیرنده از یك یا چند سرویس دهنده تقاضای خدمت می كند.
سرویس دهنده خدمت مورد نظر را ارائه كرده و نتیجه را به سرویس گیرنده بر می گرداند. این مدل دارای مشخصات زیر است:

• سرویس دهنده و سرویس گیرنده می توانند به صورت یكپارچه با هم تعامل داشته باشند.
• در حالت كلی سرویس دهنده و سرویس گیرنده در مكانهای جداگانه ای قرار دارند و توسط شبكه به هم متصل می شوند.
• سرویس دهنده یا سرویس گیرنده را می توان بدون تغییر دیگری، تعییر داد.
• كاركردهای سرویس دهنده و سرویس گیرنده مستقل از هم است و می توان نقش آنها را در صورت لزوم عوض كرد.
• یك سرویس دهنده می تواند همزمان به چند سرویس گیرنده خدمات ارائه كند و همچنین یك سرویس گیرنده می تواند همزمان به چند سرویس دهنده دسترسی داشته باشد.

۳- اینترنت / اینترانت
راهبرد محیطی اینترنت بر اساس ابزارها، استانداردها و روشهای اتخاذ شده در اینترنت و نیروهای بازار است . ارائه دهندگان بین المللی سرویس اینترنت از استانداردهای بالفعل برای تبادل اطلاعات استفاده می كنند. سرویس دهنده های اصلی هسته اینترنت را تشكیل می دهند كه تا حد كمی تابع استانداردهای IETF می باشد.
IETF گروه بین المللی بزرگی است كه برای اینترنت استاندارد وضع می كند و هر شخصی می تواند در آن عضو شود. هیچ هویت واحدی كنترل مطلق روی اینترنت ندارد. ارائه دهندگان سرویسهای اینترنتی باید از استانداردها تبعیت كنند در غیر این صورت مزایای ارتباط جهانی را از دست می دهند ولی هیچكس آنها را مجبور به این كار نمی كند.
دیگر گروههای مربوط اینترنت مانند InterNIC و «جامعه اینترنت» كاركردهای مهمی دارند. InterNIC شركتهای متصل به اینترنت را ثبت می كند در حالی كه «جامعه اینترنت» كمیته های مهندسی مختلفی دارد كه توصیه های فنی ارائه می كنند.
اینترنت با فراهم كردن زیربنای اتصال شبكه ای و قابلیتهای ابزاری، ارزش كاری زیادی برای كاربران ایجاد می كند. شبكه اینترنت و پروتكل های استاندارد كاربردی اجازه استفاده مشترك از اطلاعات و عملیات شبكه ای را می دهد. بسیاری از مباحث ساختاری از قبیل استقلال از سیستم عامل و میان افزارها با استفاده از این راهبرد در نظر گرفته می شوند.
اگر سازمانی ابزارها و استانداردهای اینترنت را روی شبكه داخلی خود پیاده كند به آن اینترانت می گویند. در این راهبرد استفاده از ابزارها و استانداردهای اینترنت به عنوان پایه ای برای توسعه و تحول پروژه دولت الكترونیك، كاربرد گسترده ای خواهد داشت. استنثناهای این راهبرد استفاده از اینترنت عبارتند از نیازهای امنیتی پیشرفته یا ارتباط online تضمین شده.

۴- همكاری برای تحول یكپارچه
راهبرد دولت عبارت است از همكاری با سازندگان سیستم و فروشندگان برای ایجاد موقعیت برابر برای بخش دولتی و بخش خصوصی.
با وارد شدن بخش خصوصی در انتخاب ساختارها و استانداردهای مورد استفاده در سیستم ها، اجرای موفقیت آمیز و پایدار آنها تضمین می شود.

۵- سرویسهای چندرسانه ای
اصطلاح «چندرسانه ای» به تركیب دسته های مختلفی از فعالیتها روی یك رسانه اشاره می كند. این رسانه می تواند به محیطهایی از قبیل دیسك، دیسك فشرده (CD) یا دیگر وسایل ذخیره سازی اشاره كند یا ممكن است به اطلاعات ارسال شده روی شبكه اشاره داشته باشد.
چندرسانه ای معمولاً به تركیب صدا، تصویر و متن اشاره می كند. چندرسانه ای عامل مهمی محسوب می شود كه رایانه ها و شبكه ها را قادر به ارائه سرویسهای مخابراتی می كند. رایانه ها و شبكه ها امروزه می توانند همان كارهای تلفن، تلویزیون، رادیو و تخته سیاه را انجام دهند.

فصل ۲- فن آوریهای به کاررفته در دولت الکترونیک

۱-۲- مقدمه

در این بخش فن آوری های به كار رفته در EGIT تشریح می شود. در این چارچوب تجهیزات و وسایل، سرویسهای كاربر، سرویسهای مربوط به فعالیتها، سرویسهای داده ها و سرویسهای مخابراتی مورد بررسی قرار می گیرند.

۲-۲- وسایل و تجهیزات

۱-۲-۲- رایانه های رومیزی و قابل حمل
رایانه های رومیزی و قابل حمل شامل CPU و واسط كاربر هستند. شبكه ها باید به نحوی باشند كه رایانه های قابل حمل بتوانند از منابع شبكه استفاده كنند.
پروتكل پیكربندی پویای كامپیوتر میزبان (DHCP) ساز و كاری است كه در هر ارتباط، یك آدرس IP موقتی به رایانه های رومیزی و قابل حمل اختصاص می دهد.
پروتكل نقطه به نقطه (ppp) امكان برقراری ارتباط TCP/IP را روی خط تلفن می دهد. پروتكل های IMAP4 و POP به كامپیوترهای قابل حمل اجازه دسترسی به پست الكترونیك روی سرویس دهنده ها را از مكانهای مختلف می دهد.
«رویه»: برای استفاده آسان و انعطاف پذیر از كامپیوترهای رومیزی و قابل حمل باید اجزاء مختلف را طوری با هم تركیب كرد كه با مدل سرویس دهنده/سرویس گیرنده، دسترسی به داده ها و چندرسانه ای سازگار باشد. با استفاده از پروتكلهای DHCP ، PPP و IMAP4 امكان دسترسی و محاسبات بسیار وجود دارد.

۲-۲-۲- تجهیزات شبكه
تجهیزات شبكه دارای یك CPU و واسط كاربر هستند. نمونه ای از تجهیزات شبكه شامل NC و NetPC می باشد. مشخصات NC شامل مجموعه ای از استانداردهای باز و اصولی می شود كه پایه NC را تشكیل می دهند.
ویژگی های NetPC به صورت استانداردهای صنعتی «بسته و اختصاصی» مشخص می شود. چنانچه كاركردهای محدودی مورد نیاز باشد، NC و NetPC دو راه حل مختلف هستند كه هزینه مدیریت سیستم را كاهش می دهند و باعث افزایش بهره وری كاربران می شوند. برای كاربردهایی از قبیل وارد كردن داده ها پی گیری دستورات و … می توان از NC و NetPC استفاده كرد. NetPC و NC برای كاربردهای مبتنی بر اینترنت / اینترانت ساخته شده اند.
«رویه»: تجهیزات شبكه باید مطابق استانداردهای باز باشند. از NC و NetPC می توان به عنوان جایگزین پایانه های مرسوم استفاده كرد.

۳-۲-۲- ایستگاههای كاری
ایستگاههای كاری سیستم های رایانه ای قدرتمندتری هستند كه برای انجام محاسبات با حجم خیلی زیاد به كار می روند. كاربردهایی از قبیل طراحی رایانه ای ، تولید رایانه ای،‌ مهندسی به كمك رایانه، توسعه برنامه ها، چندرسانه ای و گرافیك از ایستگاه های كاری استفاده می كنند.
«رویه»: اجزای مختلف به گونه ای باید با هم تركیب شوند كه ایستگاه های كاری قابل استفاده، انعطاف پذیر و مقیاس پذیر باشند. از سیستم عاملهایی باید استفاده شود كه منطبق بر واسطه های استاندارد هستند.

۳-۲- سرویسهای کاربران

راههای تعامل كاربر با رایانه از جمله نمایش و پردازش اطلاعات و روش ورود و استفاده كاربر از سیستم، به عنوان سرویسهای كاربر در نظر گرفته می شوند. سرویسهای كاربر به نمایش بصری اطلاعات روی صفحه محدود نمی شود. در طراحی واسط كاربر، استفاده و انتخاب تجهیزات ورودی – خروجی از قبیل ماوس ، صفحه لمس پذیر و … در نظر گرفته می شوند. نكته مهم آن است كه طراحان بین فن آوری مورد استفاده و پیچیدگیهای ناشی از آن و نیازهای كاری توازن ایجاد كنند.

۱-۳-۲- واسطه های گرافیكی كاربر
واسطه های گرافیكی كاربر (GUI) از واسطه های مبتنی بر متن بهتر هستند زیرا انعطاف پذیر بوده و پاسخگوی نیازهای كاربر هستند. واسطه گرافیكی پیچیدگی محیط تشكیل شده از شبكه های ناهمگن را می پوشاند و یادگیری و استفاده از سیستم را برای كاربر آسان می كند.
با ظهور اینترنت واسطه های جدیدی مانند مرورگر اینترنت به وجود آمده است.

• ۱- محیط پنجره ای
  هدف كلی استفاده از واسطه های كاربر پنجره ای آسانتر كردن استفاده برای مردم است. برای افراد تازه كار،‌ ویژگیهای اساسی و متداول محیط پنجره ای از قبیل اجرای برنامه، پیداكردن یك فایل و عوض كردن وظیفه به آسانی از طریق نوار وظیفه امكان پذیر هستند.
• ۲- محیط مرورگر اینترنت
  مرورگرهای اینترنت برنامه های سرویس گیرنده ای هستند كه محیط واسطه ای به شبكه جهانی وب ایجاد می كنند. زبان نشانه گذاری ابر متن (HTML) از انواع داده ها از قبیل تصویر، صدا و ویدئو پشتیبانی می كند و به همین دلیل مرورگرهای وب به ابزارهای چندرسانه ای تبدیل شده اند. مرورگرهای اینترنت شامل سه بخش اجزاء واسطه ای ، برنامه های افزودنی و Scripting سرویس دهنده می باشند.

اجزاء واسطه ای برنامه های كوچكی هستند كه در فایل HTML گنجانده می شوند. دو سازوكار عمده در این ارتباط وجود دارند: Java و Active X. هر دو این سازوكار اجازه می دهند كه برنامه های خاصی روی شبكه توزیع شوند. به طور كلی Active X سطح بالاتری از كنترل را روی سیستم هدف ایجاد می كند در حالی كه Java كنترل كمتری دارد اما مطمئن تر است و روی تعداد بیشتری از تجهیزات اجرا می شود.
برنامه های افزودنی كاركردهای بیشتری به سرویس گیرنده های استاندارد اضافه می كنند.مانع عمده در برابر استفاده از برنامه های افزودنی آن است كه همه برنامه های افزودنی برای همه محیط ها در دسترس نیستند.
Scripting سرویس دهنده این امكان را می دهد كه برای پردازشهایی مانند CGI و ISAPI اطلاعات توسط HTML به سرویس دهنده قبلی برگردانده شود.
«رویه»: فن آوری های منتخب باید از چندین سیستم عامل GUI و ویژگی های معین شده توسط استانداردهای باز پشتیبانی كنند.

۲-۳-۲- واسطه های بین اجزاء
استانداردسازی اجزا اجازه می دهد كه برنامه های مختلف با هم همكاری داشته و از اجزاء مشتركی استفاده كنند. دیسك گردان، نمایشگر، حافظه، CPU و .. نمونه های سخت افزاری این واسطه ها هستند. با استانداردسازی واسطه های بین قسمتهای نرم افزاری می توان كاری كرد كه به طور یكپارچه با هم كار كنند.
واسطه های اجزاء را می توان همراه با برنامه نویسی شی گرا به كاربرد. واسطه های بین اجزاء یك هدف مستقل از برنامه برای برنامه نویسان ایجاد می كند. برنامه نویسان اگر از واسطه مورد نظر اطلاع داشته باشند نیازی به داشتن هدف برنامه اصلی ندارند.

۴-۲- سرویسهای منطقی فعالیتها

برای پیشرفت كاربردهایی كه در شبكه هایی با چند سرویس دهنده توزیع شده اند به سرویسهایی برای تسهیل استفاده، مدیریت و ایمن سازی آنها نیاز است. سرویسهای منطقی فعالیتها سازگاری و درستی سیستم ها و برنامه های توزیع شده را تضمین می كند. مباحث زیر در این قسمت بررسی می شوند:

• مدیریت اشیاء
• نامگذاری و فهرست
• سرویسهای زمان
• سرویسهای امنیت
• سیستم های مدیریت
• سرویسهای ارسال پیام
• سرویسهای پردازش مبادلات

۱-۴-۲- مدیریت اشیاء
مدیریت اشیاء قوانین یكنواختی برای نگهداری، نامگذاری و برقراری امنیت اشیاء فراهم می كند. اشیاء در واقع اجزای نرم افزاری هستند كه دارای ویژگیها (انواع داده، خصوصیات مختلف) و روشها (كاركردها، فرآیندها) هستند.
مدیریت اشیاء،‌ ایجاد و استفاده از شیء را كنترل كرده و فضای نامگذاری را مدیریت می كند. فضای نامگذاری،‌ تمام اشیاء نامگذاری شده در محیط رایانه محلی را شامل می شود. فضای نامگذاری اشیاء به صورت سلسله مراتبی سازماندهی می شود.
بعضی از اشیایی كه می توانند دارای نام باشند عبارتند از:

• اشیاء فهرست
• اشیاء داده
• اشیاء پیوند نمادین
• اشیاء بخش و قسمت
• اشیاء درگاه
• اشیاء فایل

دو مدل استاندارد برای اشیاء وجود دارد: CORBAو COM/DCOM .
مدل CORBA مدل شیء گسترده OMG می باشد. این مدل، سازوكاری است كه اجازه می دهد اشیاء بین محیطهای كاری مختلف با هم ارتباط داشته باشند. مدل دیگر، مدل گسترده مایكروسافت (DCOM) است. از واسطه های بین اشیاء برای ارتباط بین DCOM و CORBA استفاده می شود.
مطابق سیاست IT دولت الكترونیك هر دو روش CORBA و DCOM با استفاده از واسطه های بین اشیاء استاندارد می شوند.

۲-۴-۲- نامگذاری و فهرست
برای قراردادن منابع در شبكه به سرویسهای نامگذاری و فهرست نیاز است. این سرویسها طریقه مشخص كردن و بازیابی اطلاعات در مورد اشیاء روی شبكه را تعیین می كنند.
هر یك از منابع شبكه از قبیل رایانه، برنامه، فایل، پست الكترونیك، چاپگر یا مسیریاب یك شیء محسوب می شود. اطلاعاتی كه می توان در مورد یك شیء بدست آورد به نوع آن و سرویس نام و فهرست بستگی دارد.
سرویسهای نامگذاری و فهرست از نظر كاركردهایی كه ارائه می كنند مشابهند ولی تفاوتهای مشخصی نیز وجود دارد.
سرویس نامگذاری، اطلاعات یك شیء را فقط با توجه به نام آن جایگذاری و بازیابی می كند. در سرویس فهرست اشیاء بر اساس خصوصیاتشان كه یكی از آنها نام است، شناسایی و بازیابی می شوند. این سرویس، قابلیت جستجو برای اشیایی كه مشخصات ویژه ای دارند را نیز فراهم می كند.
طرح نامگذاری و آدرس دهی سازگار و منحصر به فرد یكی از اجزاء اساسی اجرای موفقیت آمیز محیط و برنامه های شبكه ای است. نامها باید برای كاربران سیستم و دیگر كاربردها منطقی و با معنا باشد. یك نام باید با سه اصل زیر مطابقت داشته باشد.

• به صورت تركیب حروف و اعداد بوده و دارای معنی ذاتی باشد.
• در قلمرو خودش منحصر به فرد باشد.
• به شكل رمز شده تمام عددی نباشد مگر در موارد امنیتی

«رویه»: نامها و آدرسها هویتهای موجود روی شبكه باید منحصر به فرد باشند. برنامه هایی كه به سرویس فهرست با عملكرد كامل نیاز دارند باید با استانداردهای فهرست باز منطبق باشند. برنامه هایی كه به سرویس نامگذاری نیاز دارند باید یك سیستم نامگذاری یكپارچه با سیستم فهرست انتخاب كنند.

۳-۴-۲- سرویسهای زمان
برای حصول اطمینان از تطابق و درستی زمان و تاریخ در سیستم های گسترده از سرویس زمان استفاده می شود.
همزمان سازی در شبكه هایی كه دارای چند سرویس دهنده هستند از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا هر سرویس دهنده ساعت و مرجع زمان مختص خودش را دارد.
سرویسهای زمان با همزمان كردن سرویس دهنده ها و سرویس گیرنده ها با یك استاندارد زمانی از بروز مشكل در LAN و WAN جلوگیری می كنند.
همزمانی ساعتها اجازه می دهد كه برنامه های توزیع شده، مستقل از مكان قابل اجرا باشند.
سه پروتكل متداول زمانی مبتنی بر اینترنت وجود دارند.

• پروتكل زمان (RFC 868) كه راه ساده ای برای بدست آوردن زمان جاری می باشد. این روش برای تجهیزات متصل به LAN پیشنهاد شده است.
• پروتكل زمان شبكه (RFC 1305) (NTP)؛ پروتكل پیچیده تری است كه اجازه می دهد یك سیستم ساعتش را به طور پیوسته با چند سرویس دهنده زمان تنظیم كند. (با در نظر گرفتن تأخیر شبكه و رانش ساعت )
• پروتكل ساده زمان شبكه (SNTP) (RFC 1769) كه ساده شده RFC 1305 برای سرویس گیرنده ها است. این پروتكل اجازه می دهد كه از ویژگیهای RFC 1305 برای سرویس گیرنده ها استفاده شود بدون آنكه RFC 1305 به طور كامل اجرا شود.

«رویه»: همزمانی روی شبكه الزامی است و باید از طریق سرویسهای استاندارد از قبیل RFC 868 و RFC 1305 و RFC 1769 اجرا شود.

۴-۴-۲- سرویسهای امنیتی
این سرویسها با توجه به سیاستهای استفاده و دسترسی به منابع، احراز هویت كاربران و سایر عوامل ارائه می شوند. سرویسهای امنیتی با صدور مجوز برای دسترسی به منابع و حصول اطمینان از اینكه سیستم ها مطابق سیاست امنیتی هستند، آسیب پذیری تجهیزات IT و منابع آن را حداقل می كند.
عملكرد سرویس امنیتی باید تمام سازوكارهای لازم برای سیاستهای امنیتی را پوش دهد و حمایت كند این سازوكارها به شرح زیر است:

• احراز هویت
• صدور مجوز
• كنترل های ممیزی
• سرویسهای ارتقاءیافته
• اداره سیستم

معمولاً سیستم عاملها این سازوكارهای امنیتی را فراهم می كنند اما اغلب به نرم افزارهای اضافی برای كاربردهای خاص نیاز است. برنامه ها و داده ها باید طبق استانداردهای امنیت دولت محافظت شوند

۱- احراز هویت و صدور مجوز
كنترل هویت یك كاربر یا موجودیت دیگری كه می تواند یك فرآیند،‌ ماشین یا سرویس باشد، احراز هویت نام دارد. احراز هویت را می توان از راههای مختلفی از قبیل شناسه كاربر، رمز عبور، امضای دیجیتال، تجهیزات زیست سنجی یا كارت های هوشمند انجام داد.
اجازه استفاده از منابع و دسترسی به شبكه یا سیستم به عهده مسئول صدور مجوز است.
«رویه»: احراز هویت یك كاربر یا موجودیت دیگر، صدور اجازه دسترسی و قابلیت اداره سیستم از جمله ویژگیهای ساز و كار امنیتی است. ساز و كار امنیتی باید در صورت لزوم از روشهای مبتنی بر رمزگذاری پشتیبانی كند.

۲- كنترل ممیزی
كنترل های ممیزی از انطباق با سیاست های تدوین شده اطمینان حاصل می كنند و آسیب پذیریها را ارزیابی كرده واقدامات پیشگیرانه لازم را اعمال می كنند.
كنترل های ممیزی اطمینان حاصل می كنند كه وضعیت امنیت سیستم و فایلهای پیكربندی نسبت به كنترل قبلی تغییر نكرده اند.
تعیین اینكه چه كسی و در چه زمانی چه كاری انجام داده و تحلیل فعالیتهای سیستم به كشف سوء استفاده ها و پاسخگو بودن كاربران منجر می شود.
«رویه»: فعالیتهای انجام شده روی یك سیستم باید توسط یك فرد یا موجودیت مجاز قابل ردگیری باشد. سیستم های امنیتی باید دارای آستانه ای باشند كه در صورت عبور از آن به مدیریت سیستم هشدار داده شود.

۳- سرویسهای امنیتی ارتقاء یافته
منظور سرویسهایی است كه محافظت بیشتری به عمل می آورند.
الف) ویژگیهای امنیتی استاندارد

• رمزگذاری / رمزگشایی
• درستی داده ها: از دستكاری غیرمجاز، پاك كردن غیرمجاز و ایجاد غیر مجاز داده ها جلوگیری می شود. با استفاده از الگوریتم «خلاصه متن» این حفاظت اعمال می شود.
• غیرقابل انكار بودن – از دریافت و منشاء داده ها اطمینان حاصل شود.
• استفاده از برچسب
• محافظت در برابر ویروسها

ب) امضای دیجیتال: امضای دیجیتال عبارت است از تبدیل پیام با استفاده از رمزنگاری نامتقارن به طوری كه اگر شخصی پیام اولیه و كلید عمومی امضاءكننده را داشته باشد بتواند دو موضوع را تشخیص دهد:

• ۱- آیا تبدیل توسط كلید اختصاصی متناظر انجام گرفته است؟
• ۲- آیا پس از تبدیل ، پیام تغییر كرده است؟

توصیه نامه ITU-T X.509 چارچوبی برای ارائه سرویسهای احراز هویت تحت كنترل متمركز الگویی به نام «فهرست» تعریف می كند.
این توصیه نامه دارای دو سطح احراز هویت است:

• ۱- احراز هویت ساده با استفاده از رمز عبور برای كنترل یك هویت ادعا شده
• ۲- احراز هویت قوی شامل اعتبارنامه های تشكیل شده با استفاده از روشهای رمزنگاری

این استاندارد به «متصدی صدور گواهی» CA نیاز دارد كه دارای وظایف زیر است:

• ۱- صدور گواهی نامه های استاندارد X.509
• ۲- امكان كنترل ذاتی اعتبار توسط كاربر

ج)PGP: PGP یك برنامه رمزگذاری بسیار مطمئن است. در چند سال گذشته PGP به صورت استاندارد بالفعل برای رمزگذاری نامه های الكترونیك روی اینترنت درآمده است.

د) مبادلات الكترونیكی مطمئن: استاندارد SETپروتكلی برای ارسال اطلاعات شخصی و مالی حساس روی شبكه های عمومی است. برای برآورده كردن نیازهای امنیتی مبادلات بانكی روی شبكه های عمومی، SET از رمزنگاری و فن آوریهای مربوط به آن با اهداف زیر استفاده می كند.

• محرمانه بودن اطلاعات در مورد حسابهای مالی
• حصول اطمینان از درستی پرداختها
• احراز هویت

امنیت موجود در SET كه مبتنی بر رمزگذاری كلید عمومی RSA است، از تقلب در مبادلات بانكی جلوگیری می كند. این به نوبه خود رشد معاملات online را سرعت می بخشد و هزینه مؤسسات مالی و بنگاههای تجاری را كاهش می دهد.
«رویه»: برای مبادلات اینترنتی باید از محصولاتی استفاده كرد كه استاندارد SET را رعایت می كنند.

۴- مدیریت امنیت
در صورت استفاده از منابع مشترك، مدیریت امنیت ضروری است.
به طور كلی مدیریت امنیت در ابزارهای مدیریت، بانكهای اطلاعاتی سیستم ها و شبكه ها در نظر گرفته می شود. سوء استفاده از این ابزارها می تواند باعث آسیب پذیری سیستم شود. بنابراین مبحث مدیریت امنیت فقط یك مسأله مربوط به فن آوری نیست.
«رویه»: ابزارهای مدیریت امنیت باید با دیگر اجزاء مربوط به صورت یكپارچه باشند. چنانچه نیاز به استفاده از ابزارهای مدیریت امنیت اضافی باشد باید از ابزارهایی استفاده كرد كه مطابق استانداردهای پذیرفته شده هستند.

۵-۴-۲- مدیریت سیستم ها
مدیریت سیستم ها از ابزارها و روشهایی استفاده می كنند كه درستی و كارآیی منابع IT را حفظ كند. مدیریت صحیح سیستم ها تضمین كننده طراحی و پیكربندی مناسب منابع IT است.
مدیریت شبكه، مدیریت منابع، مدیریت بانكهای اطلاعاتی توزیع شده و سیستم های امنیتی همگی در چشم انداز مدیریت سیستم ها قرار می گیرند.
«رویه»: برای ارائه سرویسهای مدیریتی باید از ابزارها و روشهای مدیریت سیستم ها استفاده شود. ابزارهای مورد استفاده باید مطابق استانداردهای پذیرفته شده باشند.

۶-۴-۲- سرویسهای ارسال پیام
سرویسهای ارسال پیام الكترونیكی از جمله پست الكترونیك و مبادله الكترونیكی داده ها (EDI) از اجزاء اساسی هر راهبردی هستند. استفاده از استانداردهای بین المللی مانند «نامه نگاری الكترونیك» (X.400) و SMTP/MIME برای پست الكترونیكی و استفاده از استاندارد EDIFACT سازمان ملل برای EDI، مبادله بین برنامه ها و سیستم ها را امكان پذیر می كند.
«رویه»: سرویسهای ارسال پیام باید مطابق استانداردهای بین المللی باشند. به جای استفاده از راه حلهای موضعی و محلی، سیستم های گوناگون باید توسط یك شبكه اصلی با هم یكپارچه شوند.

۷-۴-۲- سرویسهای پردازش مبادلات
داشتن قابلیت «پردازش توزیع شده مبادلات» (DTP) عامل اصلی پردازش توزیع شده، است. سرویسهای لازم برای مدیریت و پردازش مبادلات توزیع شده در یك محیط محاسباتی ناهمگن توسط سیستم های DTP فراهم می شود. از جمله سرویسهای ارائه شده عبارتند از:

• كنترل سازگاری
• جداسازی خرابی ها
• توزیع متوازن و پویای بار محاسباتی
• مدیریت پیكربندی
• مدیریت صف پیامها
• اقدام دو مرحله ای
• فراخوانی فرآیندهای مبادلاتی از راه دور

برای استفاده مشترك از منابع ارائه شده توسط بانكهای اطلاعاتی مختلف یك ساختار DTP به نام XA واسطه استانداردی را تعریف می كند.
XA یك استاندارد صنعتی است كه توسط كمیته استانداردهای X/Open ایجاد شده است.
محیط DTP دارای سه لایه است:

• برنامه كاربردی (AP)
• مدیریت تعاملات (TM)
• مدیریت منابع (RM)

استاندارد XA بانك اطلاعاتی را چنان تجزیه می كند كه پردازش تعاملات (TP) و برنامه های كاربردی خیلی به هم وابسته نباشند. TP در لایه سرویس منطقی فعالیتها اجرا می شود.
«رویه»: سرویس دهنده های توزیع شده مبادلات باید مبتنی بر استانداردهای باز منطبق بر XA و مدل محاسباتی سه لایه باشند.

۵-۲- سرویسهای داده ها

سرویسهای داده ها عبارتند از :

• سرویسهای بانكهای اطلاعاتی
• سرویسهای فایلها
• دیگر سرویسهای داده ها

۱-۵-۲- سرویسهای بانكهای اطلاعاتی
سرویسهای بانكهای اطلاعاتی امكان ذخیره سازی و دسترسی به داده های ساخت یافته و غیر ساخت یافته را در یك محیط توزیع شده فراهم می كند.
ذخیره سازی و دسترسی به داده ها از فایلهای ساده به سیستم های پیچیده مدیریت بانكهای اطلاعاتی (DBMS) بر اساس مدلهای سلسله مراتبی، شبكه ای وارتباطی داده ها تبدیل شده است. همچنین فن آوری شیء گرا الگوی جدیدی برای DBMS بر اساس مدل شیئی پدید آورده است.
مدیریت بانكهای اطلاعاتی بر اساس مدل رابطه ای یا شیءگرا یا تركیب این دو می باشد.
در محیط كاری امروزه، داده ها در انواع DBMS، سخت افزار و سیستم عامل به بخش شده اند. در چنین محیطی دسترسی به اطلاعات مورد نظر می تواند پیچیده باشد. این پیچیدگی در دو زمینه در نظر گرفته می شود: استانداردها و میان افزارها .

۱- سیستم های رابطه ای مدیریت اطلاعات
سیستم های رابطه ای مدیریت اطلاعات دسترسی و ذخیره سازی داده ها را آسان می كنند.استاندارد SQL واسطة اصلی به بانكهای اطلاعاتی رابطه ای است. نسخه متداول SQL كه شامل گسترش های ایجاد شده در آن نیز می شود، SQL3 نام دارد. SQL3 قابلیت پشتیبانی از انواع داده های تعریف شده مانند روشها، شناسه های اشیاء ، زیرگونه ها ، ارث بری، چندریختی و یكپارچه شدن با زبانهای خارجی (external) را داراست.
برای تبدیل SQL به زبان كاملی برای ایجاد، مدیریت و جستجوی اشیاء، تسهیلاتی از قبیل ساختارهای كنترل و گونه های پارامتری شده به آن افزوده شده اند.
برای به اشتراك گذاری داده ها در شبكه، توسعه های آتی، پشتیبانی از بانكهای اطلاعاتی خیلی بزرگ و تعداد زیاد كاربران و بار مبادلاتی زیاد، مقاوم بودن در برابر خطا و پیروی از استانداردهای امنیتی، DBMS رابطه ای (RDBMS) باید بانك اطلاعاتی توزیع شده داشته باشد.
علاوه بر این RDBMS باید بتواند هر نوع داده را و در هر نوع برنامه ای ذخیره، پردازش و بازیابی كرده و به اشتراك بگذارد.
«رویه»: RDBMS باید از استانداردهای SQL3 پشتیبانی كند، بانك اطلاعاتی توزیع شده داشته باشد، مقیاس پذیر بوده و از VLDBو OLTP پشتیبانی كند

۲- سیستم های مدیریت بانكهای اطلاعاتی شیء گرا
از OODBMS برای سیستم های كوچك تا متوسط كه نیاز گسترده ای به استفاده از داده های نامرسوم در مهندسی، CAD/CAM یا سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) دارند، استفاده می شود. اگرچه چند سازمان استاندارد در مورد مدیریت بانكهای اطلاعاتی به روش شیء گرا كار می كنند، اما هنوز عقب تر از استانداردهای RDBMS هستند.
استاندارد ODMG-93 یك مدل شیءگرا، زبان تعریف شیء (ODL)، زبان جستجوی شیء (OQL) و C++ و Smalltalk را تعریف می كند. این استاندارد همچنین مدلهایی برای نگاشت مدل شیء به مدل (OMG) ساختار (ORB) دارد.
«رویه»: باید از محصولاتی استفاده شود كه مطابق استاندارد ODMG-93 هستند. ODMG-93 برای حداقل كردن تهدیدات باید استانداردهای یكی از این سازمانها را پشتیبانی كند: OMG، ODMG ، ANSI X3 یا گروه كاری بانكهای اطلاعاتی شیء گرا (Object-Oriented Database Task Group)

۳- اجزاء دسترسی به داده ها
این اجزاء بین برنامه سرویس گیرنده و DBMS یا سیستم فایل قرار می گیرند. میان افزار دسترسی عمومی به داده ها، روش واحدی برای دسترس به داده ها در بانكهای اطلاعاتی ناهمگن برای برنامه سرویس گیرنده و كاربر نهایی فراهم می كند.
روش دسترسی ممكن است API ، زبانهای نسل چهارم (۴GL)، راهگاهها (نقطه به نقطه، SQL یا عمومی) و … باشد.
APIهای استاندارد ارجحیت دارند زیرا قابل جابجایی هستند و سازگاری بیشتری دارند. برای دسترسی كاربر نهایی یا سرویس دهنده به منابع داده ناهمگن شامل DBMS و سیستم فایل، راهگاههای عمومی داده مناسب هستند.
«رویه»: برنامه های ایجاد شده یا خریداری شده باید از APIهای مبتنی بر استاندارد برای دسترسی به داده ها استفاده كنند. هنگام انتخاب اجزاء دسترسی كاربر نهایی به داده ها باید از محصولاتی استفاده كرد كه از SQL یا راهگاههای عمومی داده پشتیبانی می كنند.

۲-۵-۲- سرویس های فایل
به منظور تسهیل اشتراك گذاری فایلها در سیستم عاملهای مختلف، سرویس های فایل امكان انتقال فایل و دسترسی به فرمت های مختلف را فراهم می كند.
«رویه»: سرویس های فایل مورد استفاده باید سازگار و مقیاس پذیر بوده و از استانداردهای پذیرفته شده پشتیبانی كنند.

۱- سرویس های انتقال فایل
سرویس های انتقال فایل به كاربران اجازه می دهد كه فایلها را درون یك شبكه كپی، جایگزین یا جابجا كنند.
«رویه»: سیستم های انتقال فایل باید مطابق استانداردهای باز بوده و سازگار باشند. از پست الكترونیك فقط باید برای انتقال فایلهای كوچك استفاده شود.

۲-فرمتهای فایل
با استفاده از فرمتهای مناسب برای فایلها قابلیت دسترسی، استفاده وایجاد فایلها به صورت سازگار فراهم می شود.
«رویه»: باید فرمتهایی انتخاب شود كه به جای مشخص كردن برنامه های خاص برای خواندن و نوشتن فایلها از قابلیت خواندن و نوشتن انواع فایلها پشتیبانی كند.

۳-۵-۲- سرویس های داده دیگر
لازم است سرویسهای داده ای كه قدیمی و غیرساخت یافته هستند و محل ذخیره آنها نامتداول است،‌در نظر گرفته شوند.

۱- چند رسانه ای
صدا، تصویر متحرك، پویا نمایی ، گرافیك، متن و تركیب های مختلف اینها چندرسانه ای نامیده می شود.
«رویه»: باید از تجهیزات و محصولاتی استفاده كرد كه برای ضبط و پخش از استانداردهای باز مانند فرمتهای JPEG و MPEG استفاده می كنند. محتوای چندرسانه ای مورد استفاده باید متناسب با پهنای باند شبكه بوده و نباید مقید به محدودیتهای حق تكثیر باشد.

۲- داده های فضایی
داده هایی كه در هر نوع فضای مجازی توزیع شده باشند (فضایی كه بیش از یك محور داشته باشد) داده های فضایی نامیده می شوند. روابط فضایی بین داده ها را می توان در یك فضای جغرافیایی یا مجازی به كاربران نشان داد.
مثالهایی از داده های فضایی عبارتند از داده های جغرافیایی (طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع)، داده های فیزیكی (ارتفاع، عمق،‌عرض و وزن)، داده های زمانی (ساعت، روز،‌ماه ، سال) داده های جمعیتی (سن، جنس، درآمد و وضعیت تأهل) و داده های علمی (دما،‌رطوبت و …)
«رویه»: باید راهبردی برای مدیریت و دسترسی به داده ها انتخاب شود كه از ذخیره و جستجوی فضایی داده های چندبعدی پشتیبانی كند.

۳- داده متنی
اسناد متنی مانند گزارشها، پایان نامه ها،‌ اسناد قانونی و پست الكترونیك، داده های متنی می باشند. محتویات آنها معمولاً قابل دسته بندی است و می تواند شامل مواردی برای جستجوی پیشرفته مبتنی بر زمان باشد. سرویس های داده های متنی باید بتوانند چكیده و چندین سطح خلاصه سازی را برای متن های طولانی ایجاد كنند.
«رویه»: باید راهبردی برای دسترسی و مدیریت انتخاب شود كه از جستجوی پیشرفته مبتنی بر زمان و توانایی ایجاد چكیده متن پشتیبانی كند.

۴-داده های چند بعدی
OLAP یا داده های تحلیلی برای آنالیز شرطی (What-if) ،‌پیش بینی و مدل های تجاری مناسب هستند، مدل n بعدی داده ها باید بتواند از راههای گوناگون به كار گرفته شود تا سناریوهای مختلف كاری را منعكس كند.
«رویه»: راهبردی برای دسترسی و مدیریت باید انتخاب شود كه برای تحلیلهای متنوع در فرآیند تصمیم گیری از مدل OLAP n بعدی پشتیبانی كند.

۶-۲- ارتباطات

۱-۶-۲- مقدمه
شبكه ها تبادل اطلاعات بین كاربران و برنامه ها را آسان می كنند. تركیب سامانه های رایانه ای و شبكه های مخابراتی عامل اصلی فن آوری برای سیستم های نوین اطلاع رسانی است.

۱- عوامل پیش برنده سرویس های مخابراتی
نیاز به فن آوری اطلاعات در دنیای كار و تجارت رو به افزایش است همچنانكه پیشرفتهای فن آوری اطلاعات این نیازها را برآورده می كنند. تركیب عوامل فوق تقاضا برای پهنای باند شبكه را افزایش می دهد.
از جمله عوامل محرك و پیش برنده عبارتند از :

• واسط گرافیكی كاربر
• طراحی برنامه های توزیع شده مبتنی بر سرویس گیرنده / سرویس دهنده
• جهانی شدن كارها و فعالیتها
• دفاتر مجازی و اقماری
• چندرسانه ای
• همكاری ها و اقدامات مشترك

۲- فن آوری های مؤثر در سرویس های مخابراتی
ارائه سرویس های مخابراتی سه چالش ایجاد می كند:

• باید فن آوری های مخابراتی مناسب برای برآوردن نیازها انتخاب شود.
• فن آوری های منتخب باید با هم سازگار باشند.
• چگونگی و زمان سرمایه گذاری های لازم برای پیاده سازی فن آوری های نوین باید طراحی می شود.

تعدادی از فن آوری های مخابراتی كه ممكن است مورد استفاده قرار گیرد به این شرح است:

• ISDN با پهنای باند كم (N-ISDN)
• ISDN با پهنای باند زیاد (B-ISDN)
• Frame Relay
• (ATM)
• مخابرات بی سیم (رادیویی)

۲-۶-۲- لایه حمل
لایه حمل مسئول حمل مطمئن داده ها بین مقصد و مبدأ است. سرویس های ذیل در این لایه ارائه می شوند: برقراری ارتباط حملی، انتقال داده ها از مبدأ تا مقصد و قطع ارتباط، كار اصلی لایه حمل این است كه داده ها را از لایه سرویس قبول كند، در صورت لزوم آنها را به قسمتهای كوچكتر تقسیم كند و به لایه شبكه تحویل دهد و اطمینان حاصل كند كه این قسمتها به طور صحیح به مقصد می رسند.
همچنین لایه حمل تعیین می كند كه چه نوع خدماتی به لایه سرویس و نهایتاً به كاربران شبكه ارائه می شود. متداولترین نوع ارتباط حملی عبارت است از كانال نقطه به نقطه بدون خطا كه پیامها را به ترتیبی كه ارسال شده اند به مقصد می رساند. در انواع دیگر، پیامها بدون توجه به ترتیب ارسال آنها به چندین مقصد ارسال می شوند. نوع سرویس پس از برقراری ارتباط مشخص می شود.
«رویه»: باید از پروتكلی استفاده شود كه در یك شبكه ناهمگن، سازگار باشد. از آنجا كه انتخابهای زیادی وجود دارند، مجموعه كوچك و قابل مدیریتی از پروتكلها انتخاب می شوند كه انعطاف پذیر بوده و ساختار شبكه ای مقرون به صرفه ای ایجاد شود و در عین حال از تجهیزات موجود نیز پشتیبانی شود.
برای جلوگیری از بروز مشكلات از استفاده از پروتكلهای اختصاصی باید خودداری كرد. برای سرویسهای عمومی باید از شبكه اینترنت استفاده كرد. برای سرویسهایی كه كاربر به سیستم های رایانه اختصاصی (مانند PC) یا سیستم های خدمات دهنده عمومی دسترسی دارد، باید از اینترنت استفاده شود.
چنانچه مسائل مربوط به امنیت شبكه مدنظر باشد می توان از اینترنت به عنوان لایه حمل استفاده كرد. اگر امنیت عامل مهمی باشد یا ارتباط همزمان (online) تضمین شده مورد نیاز باشد، نباید از شبكه اینترنت استفاده كرد.

۳-۶-۲- لایه شبكه
سازوكار تعیین و كنترل دسترسی به منابع شبكه و كنترل جریان اطلاعات بین این منابع توسط ساختارهای منطقی شبكه فراهم می شود. چند ساختار شبكه ای كه از نظر منطقی (نرم افزاری) جدا از هم هستند می توانند از یك ساختار فیزیكی مشترك استفاده كنند بدون اینكه روی یكدیگر تأثیر بگذارند یا امنیت هر شبكه مورد خدشه قرار گیرد. نیاز به ارائه خدمات end-to-end در شبكه های گوناگون منطقی و فیزیكی به منظور سازگاری بین شبكه ها مورد توجه قرار می گیرد. دامنه شبكه های گوناگون فیزیكی از شبكه های محلی بخشهای مختلف آغاز شده و به شبكه های حرفه ای مربوط به قسمتهای متفاوت ختم می شود. شبكه های منطقی گوناگون با ساختارهای مختلف یا تجهیزات مختلفی كه در ساخت آنها به كار گرفته شده، شناخته می شوند.

۱- امنیت شبكه
رشد سریع ارتباط بین شبكه ها چالشهای جدیدی برای مسیریابی، مدیریت شبكه و امنیت آن ایجاد كرده است. سیاستها و قوانین مسیریابی بین شبكه ها در قلمرو مدیریت سازمانها قرار دارد.مجموعه ای از منابع مانند میزبانها، شبكه ها و مسیریابها یك قلمرو مدیریتی می باشند كه توسط یك مدیریت واحد اداره می شوند.
یك اداره، مجموعه ای از ادارات در یك سازمان دولتی، یك سازمان دولتی یا گروهی از سازمانهای دولتی می توانند قلمرو مدیریتی را تشكیل دهند. تعداد محدودی ارتباط با شبكه های خارجی (external) كه با راه گاهها یا دیوار آتش های مطمئن كنترل شوند اجازه نظارت مؤثرتری بر شبكه را می دهند.
«رویه»: قلمرو مدیریتی باید از نظر منطقی (نرم افزاری) مجزا باشد اگرچه ممكن است از تجهیزات شبكه ای به طور مشترك استفاده كند. شبكه های منطقی باید در برابر استفاده غیرمجاز از تجهیزات و منابع محافظت شوند ضمن آنكه اطلاعات مجاز بین كاربران جریان داشته باشد. ورود و خروج اطلاعات از دیگر شبكه ها را باید با مدیریت نقاط دسترسی، كنترل كرد.

۲- نامگذاری و آدرس دهی در شبكه ها
برای ساختن شبكه های حرفه ای مبتنی بر ساختارهای شبكه ای باز لازم است كه نامها و آدرسهای اجزاء شبكه منحصر به فرد باشند. برای ایجاد یك شبكه قابل اعتماد و مدیریت پذیر یك سیاست نامگذاری و آدرس دهی سازگار كه به صورت متمركز اداره شود، ضروری است.
«رویه»: نامها و آدرسهای تمام اجزاء‌ شبكه، مدیریت و كنترل می شوند و در صورت امكان این عملیات به طور اتوماتیك انجام می شود.

۳- ساختارهای شبكه ای
لایه لینك (پیوند) داده ، جریان داده ها و اصلاح و تشخیص خطاها را كنترل می كند. در شبكه های محلی (LAN) كنترل درستی و تعیین اینكه كدام سیستم می تواند از شبكه استفاده كند، توسط این لایه انجام می شود. ساختارهای اصلی كه مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از شبكه محلی (LAN) و شبكه گسترده(WAN).

الف) شبكه محلی (LAN)
شبكه محلی با ارائه سرویسهای مخابراتی پرسرعت بین رایانه های كاربران، ارتباط برقرار می كند.
رایانه های مرتبط عموماً در یك ساختمان قرار دارند. شبكه محلی قسمت اساسی ایجاد ساختار سرویس دهنده/ سرویس گیرنده است و امكان دسترسی به سرویس دهنده را فراهم می كند. شبكه های محلی را می توان با محیطهای فیزیكی مختلفی ساخت و ارتباط بین آنها را با تجهیزات گوناگونی از قبیل پل واسطه ، سوییچ و مسیریاب برقرار كرد اما همه شبكه های محلی مبتنی بر پروتكلهای استانداردی هستند. این پروتكلها را می توان به سه دسته (Ethernet) IEEE 802.3 ، (Token Ring) IEEE 802.5 و FDDI تقسیم كرد.
«رویه»: برای سرویسهای شبكه ای رایانه های رومیزی از قبیل پست الكترونیك، چاپ، دسترسی به بانكهای اطلاعاتی.‌به اشتراك گذاری فایلها، سرویسهای نام و آدرس و سرویسهای زمان از LAN استفاده می شود.
دستورالعملهای امنیتی و استانداردهای نامگذاری بخش مربوط باید رعایت شود و شبكه محلی مطابق استانداردهای بین المللی باز، طراحی شود.

ب) شبكه گسترده (WAN)
ارسال راه دور داده، صدا، تصویر و ویدئو از طریق شبكه های گسترده (WAN) انجام می شود. چندرسانه ای عموماً به پهنای باند بیشتری از دادة تنها نیاز دارد. شبكه های گسترده را می توان با استفاده از تجهیزات اختصاصی،‌ كرایه ای، عمومی یا تركیبی از اینها ایجاد كرد.
«رویه»: شبكه های گسترده را باید با استفاده از تجهیزات ارسال دیجیتال مبتنی بر استانداردهای باز، ساخت و تركیب مناسبی از امكانات اختصاصی و عمومی را به كار برد.

۴-۶-۲- لایه فیزیكی
لایه فیزیكی، تجهیزات ارسال اطلاعات به مكانهای مختلف را فراهم می كند. لایه فیزیكی كه بیشتر با كابل كشی در ارتباط است وسایل كاربران نهایی از قبیل LAN،‌ ایستگاه كاری، PC، پایانه و تلفن ها را به هم متصل می كند. بهتر است برای ارائه سرویسهای صوت، داده و ویدیویی از كابل كشی مشتركی استفاده شود.
«رویه»: كابل كشی های جدید باید طبق استاندارد EIA/TIA 568 باشد. هنگام كابل كشی باید نیازهای آتی را نیز در نظر گرفت. شبكه های آینده به سرعت های بیشتری برای ارسال نیاز خواهند داشت. در صورت لزوم می توان از فن آوری بی سیم به عنوان جایگزین استفاده كرد.
برای رساندن سرویسهای LAN به هر كاربر باید از سخت افزاری استفاده كرد كه پیكربندی مناسب برای این فن آوری را داشته باشد. شبكه ها باید به گونه ای اجرا شوند كه بتوان با فن آوری های جدید، آنها را نوسازی كرد.

۷-۲- ارتباط میان پردازشی

ارتباط میان پردازشی (IPC) اجازه تبادل اطلاعات بین برنامه های كاربردی را می دهد. انواع خاصی از IPC برای ایجاد ساختار سرویس دهنده / سرویس گیرنده مورد نیاز است. با استفاده از فن آوری IPC، اجزاء نرم افزاری می توانند داده ها را درون یك رایانه یا بین رایانه های یك شبكه مبادله كنند.
توزیع مؤثر پردازشها بین چندرایانه از طریق فن آوری IPC امكانپذیر است. بنابراین می توان اجزاء سرویس دهنده و سرویس گیرنده یك برنامه را می توان در محلهای بهینه روی شبكه قرار داد. بدون نیاز به دانستن محل قرارگیری اجزاء برنامه، هر كاربر می تواند به اطلاعات دسترسی پیدا كند و آن را به اشتراك بگذارد.

۱-۷-۲- فراخوانی روال ها از راه دور
فراخوانی راه دور روال ها (RPC) زبانی است كه برای توزیع برنامه های كاربردی در شبكه به كار می رود. RPC برنامه سرویس گیرنده را قادر می سازد كه روال سرویس دهنده را از روی رایانه دیگری در شبكه فراخوانی كند.
«رویه»: از فن آوری های IPC مانند RPC در مدل سرویس گیرنده / سرویس دهنده استفاده می شود.

۲-۷-۲- ارسال پیام میان پردازشی
ارسال پیام میان پردازشی یك فن آوری واسطه است كه از ارسال پیام برای ایجاد ارتباط ناهمزمان بین برنامه ها استفاده می كند. ارسال پیام فن آوری نسبتاً بالغی است كه در كاربردهای توزیع شده از قبیل بازار سهام و صنایع هواپیمایی به طور وسیعی مورد استفاده قرار گرفته است.

۳-۷-۲- واسطه درخواست شیء
فن آوری واسطه درخواست شیء (ORB) به صورت واسطه ارتباط بین پردازشهای سرویس گیرنده و اشیاء سرویس دهنده عمل می كند. اشیاء سرویس دهنده عبارتند از پردازشها و داده های سرویس دهنده كه به صورت ساختار شیئی بسته بندی شده اند. بیشتر طرحهای ORB رابط های نرم افزاری ارائه می دهند كه سرویس گیرنده ها به وسیله آن با اشیاء سرویس دهنده ارتباط برقرار می كنند. برای ایجاد كد واسطه لازم بین سرویس دهنده و سرویس گیرنده، واسطه ایستا از زبان تعریف واسطه (IDL) با روشی شبیه به فن آوری RPC استفاده می كند. واسطه پویا با روشی مشابه فن آوری ارسال پیام از (API) برای برقراری ارتباط با یك شیء سرویس دهنده استفاده می كند.
«رویه»: مدل شیء و پل های واسطه ای باید به نحوی انتخاب شوند كه دارای بهترین عملكرد بوده و قابل حمل و یكپارچه شدن با سیستم های قدیمی باشند.

۸-۲- محیط توسعه برنامه ها

در مواردی كه راه حلهای یكجا و به صورت بسته بندی شده وجود نداشته باشد باید راه حلی طبق نیازها ایجاد شود و توسعه یابد. ابزارهای مهندسی سیستم ها به كمك رایانه (CASE) به عنوان سامانه منتخب برای توسعه نرم افزارها به كار می روند.
محیط توسعه برنامه ها باید از ویژگیهای زیر پشتیبانی كند:

• انتخاب مدل برنامه نویسی چندگانه
• پشتیبانی از چند زبان برنامه نویسی
• توسعه پذیری عمومی
• كدهای قابل انتقال

۱-۸-۲- انتخاب مدل برنامه نویسی چندگانه
باید یك مدل برنامه نویسی متناسب با الزامات برنامه انتخاب شود. انعطاف پذیری در انتخاب مدلهای برنامه نویسی گوناگون، محیط بازی را برای توسعه پدید می آورد. برخی مدلهای برنامه نویسی عبارتند از: مدل سرویس گیرنده/سرویس دهنده، مدل n لایه ای اینترنت، مدل شیئی توزیع شده مبتنی بر اجزاء، مدل نظارت سه لایه بر تعاملات .

۲-۸-۲- پشتیبانی از چند زبان برنامه نویسی
انتخاب زبان برنامه نویسی به راهبرد برنامه نویسی داده شده، بستگی دارد. در بعضی موارد شاید لازم باشد كه ایجادكننده نرم افزار از چند زبان برنامه نویسی استفاده كند. محیط توسعه برنامه باید این انتخاب را فراهم كند اگرچه محدودكردن تعداد زبانهای مورد استفاده، هزینه نگهداری را كاهش می دهد. نمونه هایی از زبان های برنامه نویسی عبارتند از : Visual Basic ، C/C++، Java Script ، Visual Java، SQL.

۳-۸-۲- توسعه پذیری عمومی
توسعه پذیری عمومی به معنای قابلیت توسعه به استانداردهای جدید است. این ویژگی محیطی پدید می آورد كه در آن برنامه ها قابل استفاده مجدد هستند و برنامه های قدیمی و جدید سازگار هستند.
این توسعه ها عبارتند از HTML/HTTP، Java، Dcom/Active X، CORBA/Inter-ORB و…

۴-۸-۲- كدهای قابل انتقال
برای حفاظت از سرمایه گذاری های جاری هر آنچه كه ایجاد می شود باید قابلیت جابجایی در هر قسمت از ساختار سه لایه ای EGIT را داشته باشد. این قابلیت اجازه می دهد كه كدها در جایی قرار گیرند كه مؤثرتر باشند.
«رویه»: برای ایجاد یك محیط باز،‌خط مشی انتخابی باید به اندازه كافی انعطاف پذیر باشد. پشتیبانی از فن آوری نوین و در عین حال استفاده مجدد از كدها و برنامه ها در ساختار سه لایه EGIT از اهداف می باشد.

۹-۲- محیط عملیاتی

محیط عملیاتی، زمینه و پشتیبانی لازم برای اجرای برنامه ها را به همراه اجزاء سخت افزاری فراهم می كند. این سرویسها استفاده از منابع را كه عموماً به صورت گرههای شبكه هستند،‌ امكان پذیر می سازد.

۱-۹-۲- سامانه ها
سامانه ها شامل سیستم عامل و اجزاء‌سخت افزاری هستند كه در یك ساختار سیستم اطلاع رسانی، قابلیتهای محاسباتی اساسی را ارائه می كنند. سامانه ها را به طور كلی می توان در یكی از این دسته ها قرار داد:
رایانه های رومیزی و قابل حمل،‌ تجهیزات شبكه، ایستگاه های كاری، سرویس دهنده ها و سیستم های میزبان.
«رویه»: هر سازمان دولتی باید تعداد محدودی پیكربندی سامانه ها را استاندارد كند تا قدرت خرید حداكثر و هزینه پشتیبانی حداقل شود.

۱- سرویس دهنده ها
سرویس دهنده ها از خدمات شبكه مانند انتقال فایل، چاپ و پست پشتیبانی می كنند. سرویس دهنده های كوچكتر در فعالیت های روزانه افراد نقش اساسی ایفا می كنند. سرویس دهنده های بزرگتر برای ارائه خدمات به گروه بزرگتری از كاربران به كار می روند. سرویس دهنده های بزرگ می توانند به سرویس دهنده های دیگر خدمات ارائه كنند. به تدریج كه سرویس های بیشتری ارائه می شوند نیاز به اتصال به سرویس دهنده های دیگر افزایش می یابد. پشتیبانی از ارتباطات شبكه ای و پروتكل های مخابراتی روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می كند.
پشتیبانی از پروتكل TCP/IP دست كم به اندازه دیگر پروتكل های مورد استفاده اهمیت دارد. گروهی از رایانه ها كه رایانه های با عملكرد بالا (HPC) نامیده می شوند عبارتند از : رایانه های بزرگ ، رایانه های چندپردازشی متقارن (SMP) و رایانه های با پردازنده های موازی فشرده (MPP).
استفاده مشترك از یك محیط محاسباتی با مقیاس بزرگ از ویژگیهای رایانه های بزرگ است بنابراین تعداد زیادی كاربر می توانند حجم بالایی از پردازش را روی آنها انجام دهند. رایانه های SMP دارای چند CPU هستند. بعضی تولیدكننده های SMP برای افزایش مقیاس پذیری اجازه می دهند كه چند رایانه توسط یك ارتباط پرسرعت به هم وصل شوند و مجموعه ای را تشكیل دهند كه اصطلاحاً «خوشه» نامیده می شوند. رایانه های SMP امكان پردازش موازی را فراهم می كنند اما سیستم عامل و برنامه كاربردی نیز باید از این ویژگی پشتیبانی كنند. سرویس دهنده ها باید متناسب با سرویس ارائه شده طراحی شوند و مقیاس پذیر و قابل حمل باشند. قابلیت ارتقاء پردازنده یا اضافه كردن پردازنده های دیگر،‌ دیسك ذخیره سازی و پشتیبانی از ارتباطات، عمر سامانه را افزایش داده و بازگشت سرمایه گذاری را تسریع می كند.
«رویه»: سیستم عامل ها و سخت افزارهای مورد استفاده باید مبتنی بر استانداردهای پذیرفته شده عمومی باشند.سرویس دهنده ها باید مقیاس پذیر باشند به نحوی كه با افزایش اجزاء بتوان عملكرد آنها را بیشتر كرد. سیستم عامل باید چندوظیفه ای بوده و از پردازش موازی پشتیبانی كند.

۲-۹-۲- سیستم های همیشه در دسترس
سیستم های همیشه در دسترس به گونه ای تجهیز می شوند كه از سیستم های عادی قابل اعتمادتر باشند. این سیستم ها كمتر از سیستم های معمولی خراب می شوند. این سیستم ها در صورت وقوع خرابی سریعتر از سیستم های معمولی به حالت عادی بر می گردند.
چند سیستم رایانه ای خوشه ای است كه تحت نظارت یك نرم افزار قرار دارند.
نرم افزار ناظر، خرابی اجزاء را تشخیص داده و پردازش را به دیگر قسمتها منتقل می كند. بعضی سیستم های پیشرفته تر كه قابلیتهای بیشتری دارند به شرح زیر است:

• سیستم های بهبودپذیر در برابر خطا :
  این سیستم ها دارای زیرمجموعه ای هستند كه سخت افزار را در سطح اجزاء شناسایی می كند. اگرچه اجزاء عمده رایانه ممكن است روی كل سیستم یا بخشی از آن اثر بگذارند اما خرابی قسمتهای كم اهمیت تر شاید وقفه ای در كار ایجاد نكند. قسمت های آسیب دیده را بدون از كار انداختن سیستم می توان تعویض كرد. انتظار می رود كه از این روش زمان خرابی سیستم ۵۰ درصد كاهش پیدا كند.
• سیستم های مقاوم در برابر خطا
  این سیستم ها دارای قسمت های سخت افزاری اضافی هستند كه درستی قسمت های دیگر را به طور مداوم كنترل می كند. اگر بخشی از سیستم خراب شود سیستم آن را حذف كرده و قسمت یدكی را جایگزین می كند و به اپراتور اطلاع می دهد جایگزینی قسمت های معیوب هنگامی انجام می شود كه سیستم در حال كار است. بازیابی سیستم در كمتر از یك ثانیه انجام می گیرد و بنابراین قطع سرویس برنامه ریزی نشده نخواهیم داشت.
• سیستم های پیوسته در دسترس :
  نوعی از سیستم های مقاوم در برابر خطا هستند كه هیچگونه قطع سرویسی اعم از برنامه ریزی شده یا نشده ندارند. تمام ارتقاهای سخت افزاری و نرم افزاری و نگهداری های دوره ای در حالی انجام می شود كه سیستم در حال كار است.

«رویه»: اجزاء سیستم بر اساس میزان قابل قبول قطع برنامه ریزی نشده باید انتخاب شوند. درغیر این صورت اجزاء بر اساس هزینه، عملكرد و میزان ریسك همراه آنها انتخاب می شوند.

فصل۳- استفاده از فن آوری رایانه برای گسترش کار گروهی

به اشتراك گذاشتن اطلاعات با استفاده از تجهیزات رایانه ای و شبكه ای موجود، انجام كار گروهی و همكاری بین بخشهای مختلف را امكان پذیر می سازد. چگونگی تحول استفاده از رایانه از حالت شخصی به صورت گروهی در شكل ۳ نشان داده شده است. پیشرفت فن آوری و ایجاد كاربردهای جدید،محیطی را پدید می آورند كه در آن فرآیندهای كاری مستقل از قیود جغرافیایی، سازمانی یا نرم افزاری مجدداً طراحی می شوند.

شكل ۳- انتقال از كار فردی به كار گروهی به كمك رایانه

برنامه های آماده كه شامل ابزارهای شخصی استاندارد هستند از قبیل واژه پردازها و صفحه گسترده ها در محیط شبكه ای به صورت مشترك مورد استفاده قرار می گیرند.
ابزارهای گروهی از قبیل گروه افزار و مدیریت همكاری و برنامه ریزی ، بهره وری را با استفاده از شبكه افزایش می دهند. سرویس هایی از قبیل اتوماسیون فعالیت ها، زمان بندی، بازیابی متن و تبدیل اسناد توسط برنامه های آماده ارائه می شوند. این سرویس ها یا توسط برنامه های كاری مورد استفاده قرار می گیرند یا به صورت یكپارچه همراه آنها ارائه می شوند.
برنامه های همكاری موانع را برطرف می كنند و با برقراری ارتباط، فرآیندهای بین اشخاص، كاركردها و سازمان ها را تسهیل می كنند و در نتیجه اثربخشی كل مجموعه افزایش پیدا می كند.

۱-۳- گروه ا فزار

نیاز به تسهیل و بهبود فرآیندهای ارتباطی ساخت نیافته در سازمان ها توسط گروه افزار مورد توجه قرار می گیرد. كاربردهای آن شامل مدیریت همكاری، اشتراك اسناد و بانك های اطلاعاتی مشترك می شود. شكل ۴ مدلی را نشان می دهد كه اشكال گوناگون گروه افزار بر اساس ابعاد زمان و مكان تعامل گروه را شامل می شود. مركز شكل سامانه اصلی گروه افزار را نشان می دهد.
راهبرد گروه افزار را می توان بر اساس سیستم ارسال پیام با پست الكترونیك بنا نهاد. سیستم مدیریت پیام پست الكترونیك یك وسیله انتقال آسان و ارزان برای هدایت فرمها، پیامها، اسناد مركب و دیگر اشیاء می باشد.
«رویه»: گروه افزارهای مورد استفاده از استانداردهای سیستمهای باز و مدل رایانه ای سرویس گیرنده / سرویس دهنده باید پشتیبانی كنند. محصول انتخابی باید پاسخگوی نیاز به ایجاد یك محیط اداری سازگار برای فرآیند ارتباط ساخت نیافته در یك سازمان دولتی باشد.

شكل ۴- اشكال گوناگون گروه افزار

۲-۳- مدیریت روند فعالیتها

برنامه های مدیریت روند فعالیتها برای مدیریت یك سند در مراحل پردازش، ارائه و ادامه مسیر طراحی شده اند. اسناد معمولاً از طریق سیستم مدیریت پیام پست الكترونیك به دست افراد یا برنامه های مربوط می رسد.
یكی از موارد استفاده این برنامه ها سفارش خرید است. این برنامه ها به عنوان بهترین روش استفاده از فن آوری هستند كه بهره وری فرایندهای كاری را افزایش می دهند. همچنانكه پیچیدگی این برنامه ها افزایش می یابد بسیاری از سرویس های روند كار به برنامه هایی برای رایانه های رومیزی تبدیل می شوند. مثال ساده ای از این تبدیل عبارت است از فرمهای الكترونیك و برنامه های پست الكترونیك كه فرم ها و نامه ها را طبق قوانین ومقررات در مسیر صحیح هدایت می كنند. چنانچه ابزارهای كنترل روند كار در موقعیت های مناسب به كار گرفته شوند، افزایش چشمگیری در بهره وری ایجاد می كنند. در اغلب موارد سیستم های پست الكترونیك،‌ابزارهای گروه افزار یا مجموعه فرم های الكترونیكی قابلیت های لازم را ارائه می كنند. چنانچه ابزارهای فوق كافی نباشند، برنامه های اختصاصی كنترل روند كار قابلیت هایی از قبیل توزیع متوان بار كاری، زمان بندی، كنترل وظایف، نظارت و تهیه گزارش را ارائه می كنند.
«رویه»: ابزارهای اتوماسیون روند فعالیتها به گونه ای باید انتخاب شوند كه از نظر راهبردی در راستای نیازهای كاری باشند.

۳-۳- فرم های الکترونیکی

اكثر فرم های اداری هنوز به صورت كاغذی هستند. فرم های الكترونیك اتكای كارها را به كاغذ كاهش می دهند و ابزارهای مربوط نیز قابلیت هدایت و پیگیری آنها را ارائه می كنند.
قسمت داده ها، شامل اطلاعاتی است كه كاربر در قسمت های معینی وارد می كند. قسمت پردازش شامل عملیاتی از قبیل محاسبات، كنترل درستی، جستجوی بانك های اطلاعاتی و قواعد هدایت فرم ها می باشد.
برنامه های سرویس گیرنده فرم های الكترونیك به كاربران اجازه می دهد كه فرم ها را تكمیل كرده و در فرآیند هدایت فرم ها مشاركت كنند. ارائه فرم ها به كاربران، پذیرش ورودی ها و كنترل ورود تمام داده های لازم از وظایف برنامه های سرویس گیرنده است. برای كامل كردن پردازش فرم ها ارتباط با سرویس دهنده ها الزامی است.
«رویه»: برای استفاده عمومی (مستقل ازبرنامه ایجاد كننده) توصیه می شود از سیستم های مدیریت متمركز اسناد استفاده شود. سیستم مدیریت اسناد با اینترنت و اینترانت باید سازگار باشد.

۴-۳- سیستم های تصویر برداری

سیستم های تصویربرداری دارای بعضی ویژگی ها و فن آوری های مشترك با سیستم های مدیریت اسناد هستند اما برای مدیریت تصویرهای بادقت بالا به كار می روند.
بعضی كاربردهای متداول عبارتند از: پزشكی از راه دور (اشعه X، MRI و …) مدیریت منابع و زمین (عكسبرداری ماهواره ای)، حفاظت و نگهداری از آثار هنری (نقاشی، مجسمه و …) و لیتوگرافی.
«رویه»: توصیه می شود سیستم انتخابی بر اساس استانداردهای سیستم باز بوده و از مدل رایانه ای سرویس گیرنده / سرویس دهنده پشتیبانی كند.

۵-۳- ویدئو کنفرانس

ویدئو كنفرانس این امكان را می دهد كه افراد در مكان های مختلف به صورت همزمان دیدار رو در رو داشته باشند. امكانات ویدئوكنفرانس از سیستم های ثابت نصب شده در اتاق های مخصوص آغاز شده و به دستگاه های قابل حمل و رومیزی ختم می شود. ویدئو كنفرانس رومیزی ارتباط را بین اشخاص به جای گروه ها برقرار می كند. این سیستم ها مبتنی بر LAN یا ISDN بوده و در بعضی موارد با امكانات اشتراك گذاری رایانه ها تركیب می شوند. این تركیب اجازه تبادل اسناد را در حین ویدئوكنفرانس می دهد.
سیستم های ویدئو كنفرانس «نقطه به نقطه» به شبكه اختصاصی نیاز دارند. استانداردهای ویدئوكنفرانس نقطه به نقطه كاملاً تعریف شده هستند. ویدئوكنفرانس های مبتنی بر LAN در حال ایجاد هستند. بیشتر این سیستم ها اختصاصی بوده و با دیگر سیستم ها سازگار نیستند. بعضی سیستم های مبتنی بر LAN به راهگاه هایH.320/H.323 وصل می شوند كه اجازه اتصال به سیستم های نقطه به نقطه را می دهد.

۶-۳- سیستم های برنامه ریزی و زمان بندی

كاهش زمان لازم برای برنامه ریزی جلسات و تشخیص و حفظ منابع لازم (افراد،‌اطاق كنفرانس و تجهیزات) از مزیت های اصلی سیستم های برنامه ریزی و فهرست بندی است.
جستجو برای زمان مناسبی كه تمام عوامل لازم در دسترس باشند و تعیین منابع ضروری و غیرضروری توسط این سیستم ها انجام می گیرد. این سیستم همچنین امكانات ذیل را در اختیار می گذارد:
پذیرش یا رد دعوت، تغییر در زمان و یا مكان جلسه یا لغو جلسه. این سیستم فعالیت های انجام شده در جلسه را نیز ثبت می كند.
«رویه»: برای كاربردهای گروهی برنامه هایی باید انتخاب شوند كه نیازهای كاری را برآورده كنند. برای سیستم های اداری یا شركتی برنامه هایی باید انتخاب شوند كه در سطح كاربرد سازگار باشند.