هفته ملی مهارت ؛ بستر راهبردی برای توسعه سرمایه انسانی و تحول در زیست‌بوم اشتغال منطقه‌ای
کاوه احمد زاده*: هفته ملی مهارت به‌مثابه یک نهادینه‌سازی فرهنگی و سیاستی، جایگاهی ممتاز در معماری راهبردی توسعه منابع انسانی کشور ایفا می‌نماید. این رویداد سالانه با هدف ارتقاء منزلت اجتماعی مهارت، ترویج یادگیری مادام‌العمر، و تقویت پیوندهای نهادی میان دولت، بازار و جامعه طراحی شده است. یادداشت حاضر با بهره‌گیری از رویکرد تحلیل سیستمی، به بررسی ظرفیت‌های نهفته در آموزش‌های مهارتی در جهت تحقق توسعه متوازن و اشتغال‌محور در استان کردستان و شهرستان سقز می‌پردازد . یافته‌های این نوشتار بر آن است که مهارت‌آموزی نه صرفاً یک مقوله آموزشی، بلکه راهبردی بنیادین برای مقابله با فقر ساختاری، توانمندسازی اقتصادی، و تقویت سرمایه اجتماعی در مناطق کمتر برخوردار است.
تحولات شتابان تکنولوژیک، تغییر الگوهای تولید و اشتغال، و پویایی ساختارهای بازار کار جهانی، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای را از جایگاهی حاشیه‌ای به رکن سوم توسعه ملی ارتقاء داده است و در این میان کشور عزیزمان ایران با بهره‌مندی از منابع انسانی جوان و جویای کار، بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازنگری در سیاست‌های آموزشی با محوریت مهارت‌افزایی و کارآفرینی است. هفته ملی مهارت، به عنوان بستری نهادی برای تبلور و ترویج این رویکرد، می‌تواند زمینه‌ساز هم‌افزایی میان بازیگران عرصه آموزش، تولید و مدیریت عمومی گردد . هفته مهارت را می‌توان صورت‌بندی فرهنگی-اجراییِ رویکردی دانست که در آن آموزش به مثابه فرایندی مولد، مستمر و متصل به نیازهای واقعی جامعه بازتعریف می‌شود. برخلاف نظام آموزشی کلاسیک که عمدتاً بر انتقال دانش نظری متمرکز است، آموزش‌های مهارتی با محور قرار دادن مسئله اشتغال، به دنبال تربیت نیروهای کارآمد، خودکفا و رقابت‌پذیر در بازار کار هستند. این هفته، فرصت مغتنمی برای گفتمان‌سازی، اقناع افکار عمومی و خلق شبکه‌های همکاری میان نهادهای اجرایی، نخبگان، خانواده‌ها و جامعه مدنی فراهم می‌آورد. نهادینه‌سازی فرهنگ مهارت‌آموزی بدون اجماع نهادی و حمایت ساختاری ممکن نیست. کنشگران متعددی از جمله استانداری، فرمانداری، ادارات کل، شوراهای شهر، شهرداری‌ها، اتاق‌های بازرگانی و اصناف، سازمان‌های مردم‌نهاد و رسانه‌های جمعی، باید به‌صورت فعالانه در طراحی و اجرای برنامه‌های هفته مهارت ایفای نقش کنند. استقرار ساختارهای سیاست‌گذار مانند «شورای مهارت شهرستانی و استانی» و ایجاد خوشه‌های یادگیری محلی می‌تواند به هم‌افزایی نهادی و بهبود حکمرانی مهارت‌محور در سطح استان کمک شایانی نماید.
استان کردستان، با بافت اجتماعی متنوع، نرخ بیکاری بالاتر از میانگین ملی، و تمرکز بالای جمعیت جوان، مستعد اجرای مدل‌های نوین توسعه مهارت‌محور است. تجربه جهانی نیز مؤید آن است که آموزش‌های فنی و حرفه‌ای می‌توانند ابزار تحول‌آفرین در ارتقاء بهره‌وری نیروی انسانی، کاهش نابرابری اقتصادی و افزایش نرخ مشارکت اقتصادی باشند. اجرای برنامه‌های مهارتی در حوزه‌هایی همچون کشاورزی پایدار، انرژی‌های نو، صنایع خلاق، خدمات فنی و فناوری اطلاعات، می‌تواند استان کردستان و شهرستان سقز را به الگوی پیشتاز توسعه انسانی در نواحی مرزی بدل سازد. در شرایطی که بازار جذب نیروی کار دولتی اشباع شده و استخدام رسمی روزبه‌روز محدودتر می‌شود، مدل‌های خویش‌فرمایی و اشتغال خانگی بیش از پیش اهمیت می‌یابد. آموزش‌های مهارتی اگر با مؤلفه‌هایی چون مشاوره شغلی، تأمین مالی خرد، آموزش بازاریابی، و پیوند با نهادهای حمایتی همراه شود، می‌تواند مسیر پایداری برای اشتغال مولد فراهم آورد. هفته مهارت در این میان، بستری مناسب برای نمایش تجربیات موفق، ارتقاء انگیزه اجتماعی، و جلب حمایت بخش خصوصی برای توسعه زیست‌بوم کارآفرینی است. تغییر پارادایم آموزشی از رویکرد صرفاً نظری به سمت مدل‌های تلفیقی مهارت‌محور، ضرورتی گریزناپذیر در عصر حاضر است. هفته ملی مهارت، اگر به عنوان سکویی برای بازتعریف نقش مهارت در توسعه منطقه‌ای تلقی شود، می‌تواند منشأ تحولاتی ژرف در حوزه‌های اشتغال، فقرزدایی، و عدالت اجتماعی باشد. استان کردستان و شهرستان سقز با تکیه بر ظرفیت‌های بومی، جوانان مستعد و همگرایی نهادی، قابلیت آن را دارند که به الگوی موفقی از توسعه مهارتی بدل شوند.
*رئیس مرکز آموزش فنی و حرفه ای سقز
