نقش آب در توسعه کشاورزی / سرمایه گذاری ۳ هزار میلیارد تومانی دولت برای تامین آب شرب پایدار سقز و توسعه کشاورزی آبی
عباس جاوید*
مساحت اراضی کشاورزی شهرستان سقز حدود ۲۰۰ هزار هکتار بوده که بر اساس آمارهای اعلامی از سوی جهاد کشاورزی از این میزان ۴۸ هزار هکتار آبی و مابقی بصورت دیم کشت می شود. متاسفانه این شهرستان علیرغم غنی بودن از نظر آب و دارا بودن دو سد شهید کاظمی و چراغ ویس و همچنین ۳ رودخانه اصلی و پر آب لیکن از نظر مساحت کشت آبی از متوسط استان و کشور پایین تر بوده و این امر باعث عدم توسعه در بخش کشاورزی و نرخ بالای بیکاری شده است.
با توجه به اینکه شغل اصلی مردم منطقه کشاورزی و دامپروری بوده لذا تبدیل اراضی دیم به آبی علاوه بر افزایش عملکرد و بازده در سطح هکتار باعث بالارفتن نرخ اشتغال و کاهش بیکاری خواهد شد. در کنار توسعه کشاورزی توسعه صنایع تبدیلی و احداث کارخانجات وابسته به بخش کشاورزی می تواند تاثیر بسزائی در توسعه شهرستان و تبدیل نمودن آن به یک قطب کشاورزی صنعتی ایفا نماید. نزدیکی این شهرستان به مرز عراق و قرارگیری بر روی شاهراه اتصال شمالغرب به مرکز نیز از دیگر مزیت های این شهرستان می باشد. با توجه به اینکه شهرستان از نظر منابع آب سطحی بسیار غنی می باشد، لذا افزایش کشت های بهاره و کم آب بر نظیر گندم و جو و توسعه مزارع پرورش ماهی و همچنین کشت های گلخانه ای بجای احداث باغات یکی از راهکارهای استفاده بهینه از منابع آب و خاک می باشد.
در این حوزه سه رودخانه اصلی با نام های «چم خان ، چم سرشیو و چم خورخوره» قرار دارد. سد شهیدکاظمی(بوکان) با ظرفیت ۸۰۰ میلیون مترمکعب در مرز استان کردستان و آذربایجانغربی به منظور کنترل و مهار سیلاب و همچنین توسعه اراضی کشاورزی پایین دست، در سال ۱۳۵۰ احداث و مورد بهره برداری قرار گرفته است. آب شرب اکثر شهرهای استان های آذربایجان غربی و شرقی از جمله کلانشهر تبریز نیز از این سد تامین می گردد. گفتنی است ۹۵ درصد حوزه آبریز سد بوکان در استان کردستان و شهرستان سقز قرار گرفته است. تا سال ۱۳۹۶ تامین آب شرب شهر سقز نیز از سد بوکان و از طریق ایستگاه پمپاژ پیریونس به تصفیه خانه صالح آباد(تنها تصفیه خانه شرب سقز) منتقل و تامین می شد. در سال ۱۳۹۶ با آبگیری اولیه سد چراغ ویس(سد مخزنی احداث شده بر روی چم خان با ظرفیت ۸۶ میلیون مترمکعب توسط شرکت آب منطقه ای کردستان) و افتتاح خط انتقال آب این سد و اتصال آن به تصفیه خانه قدیمی سقز تامین ۶۰ درصد آب شرب سقز به سد چراغ ویس منتقل شد. همزمان با احداث و آبگیری سد چراغ ویس، پروژه انتقال آب سد چراغ ویس و احداث تصفیه خانه شماره ۲(آیچی) با ظرفیت اسمی ۶۰۰ لیتر در ثانیه نیز توسط شرکت آب منطقه ای کردستان در دست ساخت بود و در بهمن سال ۱۴۰۰ فاز اول این تصفیه خانه با ظرفیت تحویل آب تصفیه شده به میزان ۴۰۰ لیتر در ثانیه راه اندازی و توسط یک خط انتقال ۶ کیلومتری و با قطر ۱۰۰۰ میلیمتر به میدان ورودی شهر از سمت بانه منتقل و تحویل شرکت آب و فاضلاب گردید.
متعاقباً به منظور ارتقای شاخص های کمی و کیفی تصفیه خانه شماره ۲ ، شرکت آب منطقه ای کردستان اقدام به انعقاد قراردادی با شرکت ساب نیرو برای تکمیل فاز ۱ تصفیه خانه ، خرید تجهیزات ارتقای کیفی آب شامل میکرواسترینر و دستگاه اوزون زن و همچنین احداث مدول ۲ تصفیه و مخزن ۵۰۰۰ مترمکعبی نمود. در حال حاضر مدول دوم تصفیه خانه و مخزن شماره ۱ نیز آماده بهره برداری و اتصال به شبکه شرب شهری می باشد.
شرکت آب منطقه ای کردستان با احداث سد مخزنی چراغ ویس با اهداف تامین آب شرب بلندمدت سقز، تامین آب ۵۰۰۰ هکتار اراضی پایاب و احداث و اجرای پروژه آبرسانی به سقز شامل ۳۲ کیلومتر خط انتقال، تصفیه خانه با ظرفیت ۶۰۰ لیتر بر ثانیه و مخازن ذخیره آب تاکنون با احتساب ارزش روز، قریب به ۳۰۰۰ میلیارد تومان هزینه نموده است..
*مدیر امور منابع آب سقز و کارشناس ارشد هیدروژئولوژی
